Co to jest SZEOL?

Szeol wg SJP «w Starym Testamencie: miejsce, w którym przebywają cienie zmarłych»

Szeol, na podstawie materiałów źródłowych PWN, to pojęcie oznaczające ponurą krainę cieni osób zmarłych (na wzór pojęć mezopotamskich o losie zmarłych) albo po prostu grób, dół, śmierć; czasami sz. bywa poetycko upersonifikowany; gr. Septuaginta i Nowy Testament tłumaczą szeol jako Hades, dlatego jest on pojmowany jako synonim piekła, co jednak nie jest do końca prawidłowe.

Inna definicja; Szeol jest słowem hebrajskim i pojawia się wielokrotnie w Biblii Hebrajskiej. Wbrew popularnym przekonaniom oryginalnie słowo szeol nie oznaczało ani "życia po życiu", ani - tym bardziej "piekła", a po prostu grób - nie konkretny grób konkretnego człowieka, ale "głębokość poniżej powierzchni ziemi" - miejsce, gdzie trafiają ludzkie ciała po śmierci, niezależnie od tego, kim był zmarły człowiek. Dopiero w późniejszych interpretacjach szeol zaczęło się utożsamiać z otchłanią, metaforycznie rozumianym miejscem, gdzie człowiek przebywa po śmierci.

W Polskim Słowniku Judaistycznym czytamy; „Szeol - (hebr., kraina zmarłych) – według BH, nieokreślone miejsce przebywania dusz po śmierci. Bezdenna rozpadlina, miejsce milczenia, odosobnienia i zapomnienia, „kraj pełen ciemności”, „ziemia czarna jak noc”, „cień chaosu i śmierci, gdzie świecą jedynie mroki” (Hi 10,21-22); miejsce spotkania wszystkich żyjących; a „kto schodzi do Szeolu, nie wraca” (Hi 7,9). Dusze, czy też cienie przebywają tam w stanie przypominającym sen, nie wiedząc nic o Bogu i o Jego chwale. Szeol bywa też utożsamiany z czynną władzą mocy piekielnych na ziemi (Ps 18,6 i 88), z triumfem chaosu nad światem zasad i porządku.

Richard N. Longenecker: w książce „Grave, Sheol, Pit, Hades, Gehenna, Abaddon, Hell. W: The Westminster Theological Wordbook of the Bible.” Pisze tak „Stary Testament opisuje Szeol jako stan zapomnienia. Jest miejscem ciemności, trafiają do niego po śmierci wszyscy ludzie. Przebywające w nim istoty są cieniami (refaim), są tylko cieniami dawnych siebie i nie mają swoich dawnych możliwości. Według badaczy „cień” nie jest równoznaczny z duszą albo duchem w rozumieniu starożytnych Greków. Zachowują tylko ślad swej dawnej osobowości oraz mocy. Istoty te nie mogą nawet czcić Boga.”

Co to jest SZEOL?

Postaram się w tym miejscu odpowiedzieć, a właściwie sukcesywnie odpowiadać na to pytanie. Na początek wypisałem wszystkie miejsca w Starym Testamencie, gdzie użyto słowa Szeol.

1 Mojżeszowa 37:35 „Próbowali go pocieszać wszyscy synowie jego i wszystkie córki jego, ale nie dał się pocieszyć i mówił: W żałobie zejdę do syna mego do grobu (SZEOLU). I opłakiwał go ojciec.”

1 Mojżeszowa 42: 38 „Ale on rzekł: Nie pójdzie syn mój z wami, gdyż brat jego umarł, a on jeden tylko pozostał; jeśliby go więc spotkało co złego w drodze, którą pójdziecie, doprowadzicie mnie, osiwiałego ze zmartwienia, do grobu (SZEOLU).”

1 Mojżeszowa 44: 29-31 A jeżeli zabierzecie i tego, a spotka go coś złego, wtedy doprowadzicie mnie osiwiałego ze zmartwienia do grobu (SZEOLU). Gdybym więc teraz przyszedł do sługi twego, ojca mojego, a nie byłoby z nami chłopca, z którego duszą jest związana dusza jego, to gdyby spostrzegł, że chłopca nie ma, umarłby. I tak sprawią słudzy twoi, że sługa twój, ojciec nasz, zejdzie osiwiały ze zmartwienia do grobu (SZEOLU).

4 Mojżeszowa 16: 30 - 33 „Lecz jeżeli Pan dokona rzeczy nadzwyczajnej, że ziemia otworzy swoją czeluść i pochłonie ich oraz wszystko, co do nich należy, i żywcem zstąpią do podziemi (SZEOL), wtedy poznacie, że ci mężowie zbezcześcili Pana. A gdy wypowiedział wszystkie te słowa, rozstąpiła się ziemia pod ich nogami. Ziemia rozwarła swoją czeluść i pochłonęła ich oraz ich domy i wszystkich ludzi Koracha i cały ich dobytek. Oni zaś wpadli ze wszystkim, co mieli, żywcem do podziemi (SZEOLU), a ziemia zamknęła się nad nimi; tak zginęli spośród zgromadzenia.

5 Mojżeszowa 32:22 „Pobudzili mnie do zazdrości tym, co nie jest bogiem, Podniecili mnie marnościami swoimi, Więc i Ja pobudzę ich do zazdrości tymi, którzy nie są ludem, Podniecę ich narodem nikczemnym. (22) Gdyż ogień zapalił się przez gniew mój I płonie do głębin podziemi (SZEOLU), Trawi ziemię wraz z plonem jej, Wypala posady gór.”

1 Sam. 2:6 „Pan zadaje śmierć, ale i przywraca do życia, Strąca do krainy umarłych (SZEOLU), ale i wyprowadza,”


2 Sam. 22: 5,6 „Ogarnęły mnie fale śmierci, Nurty groźne przeraziły mnie, Więzy grobu (SZEOLU) spętały mnie, Pochwyciły mnie sidła śmierci.”

1 Król 2: 6 – 9 „Postąpisz, jak ci mądrość twoja podyktuje, lecz nie dopuść, aby jego siwizna w pokoju zeszła do grobu (SZEOLU). Synom Barzillaja z Gileadu okazuj łaskę, niechaj będą w gronie tych, którzy jadają u twojego stołu, gdyż tak podchodzili do mnie, gdy ja musiałem uchodzić przed Absalomem, twoim bratem. Jest też u ciebie Szymei, syn Gery, Beniaminita z Bachurim; on złorzeczył mi dotkliwie w dniu, gdy uchodziłem do Machanaim. Wprawdzie wyszedł mi na spotkanie nad Jordan i ja przysiągłem mu na Pana: Nie każę cię ściąć mieczem. Lecz teraz, ty nie daruj mu tego, skoroś mąż mądry i zapewne będziesz wiedział, co masz z nim zrobić, aby jego siwizna zbroczona krwią zstąpiła do grobu SZEOLU.

Hioba 7: 8,9 „Już wkrótce nie ujrzy mnie oko tego, który mnie widzi, twoje oczy zwrócą się ku mnie, ale mnie nie będzie. Jak obłok się rozchodzi i znika, tak nie wraca ten, kto zstąpił do krainy umarłych (SZEOLU).”

Hioba 11: 7,8 „Czy możesz zgłębić tajemnicę Boga albo zbadać doskonałość Wszechmocnego? Wyższa jest niż niebiosa - cóż poczniesz? Głębsza jest niż kraina umarłych (SZEOL) - cóż ty wiesz?”

Hioba 14: 13 „Obyś mnie ukrył w krainie umarłych (SZEOLU), schował mnie, aż uśmierzy się twój gniew, wyznaczył mi kres, a potem wspomniał na mnie! Gdy człowiek umiera, czy znowu ożyje? Przez wszystkie dni mojej służby będę oczekiwał, aż nadejdzie zmiana.”

Hioba 17: 13- 16 „Czego mam oczekiwać? Kraina umarłych (SZEOL) moim domem. W ciemności uścielę sobie łoże. Jeżeli na grób muszę wołać: Tyś moim ojcem, a na robactwo: Matko moja i siostro moja! To gdzież jest moja nadzieja? Któż może dostrzec moje szczęście? Czy wraz ze mną zstąpią do krainy umarłych (SZEOLU), gdy razem położymy się w prochu?

Hioba 21: 7 - 14 „Dlaczego bezbożni zachowują życie, starzeją się, a nawet nabierają siły? (…) Śpiewają głośno przy wtórze bębenków i cytry i weselą się przy dźwięku fletu. W dobrobycie spędzają swoje dni i w pokoju schodzą do krainy umarłych (SZEOLU).”

Hioba 24: 19 „Jak susza i upał wyparowują wody śnieżne, tak grzeszników porywa kraina umarłych (SZEOL).”

Hioba 26: 5,6 „Cienie zmarłych drżą, wody i ich mieszkańcy. Odkryta jest przed nim kraina umarłych (SZEOL) i nie ma okrycia miejsce zagłady.”

Psalm 6: 5,6 „Odwróć się, Panie, ratuj duszę moją, Zbaw mnie przez łaskę swoją! Bo po śmierci nie pamięta się o tobie, A w krainie umarłych (SZEOLU) któż cię wysławiać będzie?”

Psalm 9:18 „Niech wrócą bezbożni do podziemi (SZEOLU), Wszystkie narody, które zapominają Boga.

Psalm 16: 9,10 „Dlatego weseli się serce moje i raduje się dusza moja, Nawet ciało moje spoczywać będzie bezpiecznie, Bo nie zostawisz duszy mojej w otchłani (SZEOLU), Nie dopuścisz, by twój pobożny oglądał grób (zniszczenie).”

Psalm 18: 5,6 „Ogarnęły mnie fale śmierci, A strumienie zagłady zatrwożyły mnie. Więzy otchłani (SZEOLU) otoczyły mnie, Pochwyciły mnie sidła śmierci.”

Psalm 30: 3,4 „Panie, Boże mój, Wołałem do ciebie i uzdrowiłeś mię. Panie! Podniosłeś z otchłani (SZEOLU) duszę moją, Ożywiłeś mnie pośród tych, którzy schodzą do grobu (do dołu).”

Psalm 31: 18 „Panie! Niech nie doznam wstydu dlatego, że ciebie wzywałem, Niech doznają wstydu bezbożni, Niech zamilkną pogrążając się w otchłani (SZEOLU).”

Psalm 49:13-16 „Ale człowiek, choć żyje w przepychu, nie ostoi się, Podobny jest do bydląt, które giną. Taka to jest droga tych, którzy żyją w błędnej pewności siebie, I taki koniec tych, którym własna mowa się podoba. Sela. Pędzą jak owce do otchłani (SZEOLU), Śmierć jest pasterzem ich. Ale prawi panować będą nad nimi z poranku. Zamysły ich będą unicestwione; Otchłań (SZEOL) będzie ich mieszkaniem. Lecz Bóg wyzwoli duszę moją z krainy umarłych (SZEOLU), Ponieważ weźmie mnie do siebie. Sela.

Psalm 55: 16 „Niech ich śmierć zaskoczy, Niech żywcem zstąpią do krainy umarłych (SZEOLU), Bo złość jest w ich siedzibie i pomiędzy nimi.”

Psalm 86: 12,13 „Będę cię wysławiał, Panie, Boże mój, całym sercem I będę wielbił imię twoje na wieki, Ponieważ wielka jest łaska twoja dla mnie: Wybawiłeś duszę moją z głębin krainy umarłych (SZEOLU).

Psalm 88: 4,5 „Bo dusza moja syta jest cierpień, A życie moje bliskie jest krainy umarłych (SZEOLU). Zaliczono mię do tych, co zstępują do grobu (do dołu), Stałem się jak człowiek bez siły.”

Psalm 89: 49,50 „Gdzież jest człowiek, który by żył i nie oglądał śmierci I wyrwał duszę swoją z krainy umarłych (SZEOLU)? Sela. Gdzież są, o Panie, twe pradawne łaski, Któreś w wierności swej zaprzysiągł Dawidowi?”

Psalm 116: 3,4 „Spętały mnie więzy śmierci I opadły mnie trwogi otchłani (SZEOLU), Ucisk i zmartwienie przyszły na mnie. Wtedy wezwałem imienia Pana: Ach, Panie, ratuj duszę moją!”

Psalm 139: 7,8 „Dokąd ujdę przed duchem twoim? I dokąd przed obliczem twoim ucieknę? Jeśli wstąpię do nieba, Ty tam jesteś, A jeśli przygotuję sobie posłanie w krainie umarłych, (W SZEOLU) I tam jesteś.”

Psalm 141: 6,7 BT „Popadli w moc Skały ich sędziowie i usłyszeli, jak łagodne były moje słowa. Jak kamień młyński rozbija się o ziemię, tak rozrzucono ich kości nad czeluścią (SZEOLEM).”

Psalm 141: 6,7 BW „Zrzuceni będą na stoki skał sędziowie ich, I usłyszą, że słowa moje były łagodne. Jak podczas orki rozrywa się ziemię, Tak będą rozrzucone kości ich aż do bram krainy umarłych (SZEOLU).

Przypowieści 1: 10 – 12 „Synu mój, jeżeli chcą cię zwabić grzesznicy, nie daj się! Jeżeli mówią: Chodź z nami! Zaczajmy się, aby przelać krew, zaczatujmy bez przyczyny na niewinnego! Pochłoniemy ich jak kraina umarłych (SZEOL), żywcem i cało, jak tych, którzy zstępują do otchłani (do dołu),

Przypowieści 5: 3-5 „Gdyż wargi cudzej żony ociekają miodem i gładsze niż oliwa jest jej podniebienie, lecz w końcu jest gorzka jak piołun, ostra jak miecz obosieczny. Jej nogi schodzą do śmierci, jej kroki zdążają do krainy umarłych (SZEOLU),

Przypowieści 7: 24- 27 „Otóż teraz, synowie, słuchajcie mnie, uważajcie na słowa moich ust! Niech twoje serce nie zbacza na jej drogi, nie błądź jej ścieżkami! Gdyż wiele ofiar doprowadziła do upadku i liczni są ci, których zamordowała. Jej dom - to drogi do krainy umarłych (SZEOLU), które wiodą do komór (apartamentów) śmierci.

Przypowieści 9: 18 „Lecz prostaczek nie wie, że tam same cienie, że jej goście przebywają w głębinach krainy umarłych (SZEOLU).”

Przypowieści 15: 11,24 „Kraina umarłych (SZEOL) i Otchłań są otwarte przed Panem, tym bardziej serca synów ludzkich. (…) (24) Rozumny idzie drogą życia wzwyż, aby uniknąć krainy umarłych (SZEOLU) w dole.”

Przypowieści 23:13,14 „Nie szczędź chłopcu karcenia; jeżeli go uderzysz rózgą, nie umrze. Ty go uderzysz rózgą, a jego duszę wyrwiesz z krainy umarłych (SZEOLU).”

Przypowieści 27: 20 „Kraina umarłych (SZEOL) i otchłań są nienasycone; także oczy ludzkie nigdy się nie nasycą.”

Przypowieści 30: 15,16 „Pijawka ma dwie córki, którym na imię: Daj! Daj! Trzy są rzeczy nienasycone, owszem cztery, które nigdy nie powiedzą: Dosyć! Kraina umarłych (SZEOL), łono niepłodne, ziemia niesyta wody i ogień, który nigdy nie powie: Dosyć!”

Księga Kaznodziei 9: 10 „Na co natknie się twoja ręka, abyś to zrobił, to zrób według swojej możności, bo w krainie umarłych (W SZEOLU), do której idziesz, nie ma ani działania, ani zamysłów, ani poznania, ani mądrości.”

Pieśń nad Pieśniami 8: 6 „Połóż mnie jak pieczęć na swoim sercu, jak obrączkę na swoim ramieniu. Albowiem miłość jest mocna jak śmierć, namiętność twarda jak SZEOL. Jej żar to żar ognia, to płomień Pana.” W BW jest tutaj jedno z trzech miejsc gdzie wyraz SZEOL nie został przetłumaczony.

Izajasza 5: 13 „Dlatego mój lud pójdzie w niewolę, bo nic nie rozumie, jego szlachetni umrą z głodu, a jego pospólstwo uschnie z pragnienia. Dlatego piekło (SZEOL) rozwarło swoją gardziel i nad miarę rozdziawiło swoją paszczę, i wpadnie w nie jego przepych i zgiełkliwe pospólstwo, i ci, którzy się w nim weselą.” Dlaczego w tym miejscu BW tłumaczy SZEOL jako piekło?

Izajasza 7: 10,11 „I znowu rzekł Pan do Achaza tak: Proś dla siebie o znak od Pana, twego Boga, czy to głęboko w podziemiu (W SZEOLU), czy to wysoko w górze! Na to odpowiedział Achaz: Nie będę prosił i nie będę kusił Pana.”

Izajasza 14: 9-15 „Kraina umarłych (SZEOL) zadrżała w dole przez ciebie, by wyjść na twoje spotkanie, gdy przyjdziesz, dla ciebie budzi duchy wszystkich zmarłych władców ziemi, wszystkim królom narodów każe wstać z ich tronów, ci zaś wszyscy razem odzywają się i mówią do ciebie: Także ty zasłabłeś jak my, z nami się zrównałeś! Twoją pychę i brzęk twoich lutni strącono do krainy umarłych (SZEOLU). Twoim posłaniem zgnilizna, a robactwo twoim okryciem. O, jakże spadłeś z nieba, ty, gwiazdo jasna, synu jutrzenki! Powalony jesteś na ziemię, pogromco narodów! A przecież to ty mawiałeś w swoim sercu: Wstąpię na niebiosa, swój tron wyniosę ponad gwiazdy Boże i zasiądę na górze narad, na najdalszej północy. Wstąpię na szczyty obłoków, zrównam się z Najwyższym. A oto strącony jesteś do krainy umarłych (SZEOLU), na samo dno przepaści.

Izajasza 28: 15,18 „Ponieważ mówicie: Zawarliśmy przymierze ze śmiercią i z krainą umarłych (SZEOLEM) mamy umowę, więc gdy nadejdzie klęska potopu, nie dosięgnie nas, gdyż kłamstwo uczyniliśmy naszym schronieniem i ukryliśmy się pod fałszem, dlatego tak mówi Wszechmocny, Pan: Oto Ja kładę na Syjonie kamień, kamień wypróbowany, kosztowny kamień węgielny, mocno ugruntowany: Kto wierzy, ten się nie zachwieje. I uczynią prawo miarą, a sprawiedliwość wagą. Lecz schronienie kłamstwa zmiecie grad, a kryjówkę zaleją wody. I wasze przymierze ze śmiercią zostanie zerwane, a wasza umowa z krainą umarłych (SZEOLEM) nie ostoi się. Gdy nadejdzie klęska potopu, zostaniecie zdeptani.”

Izajasza 38: 9,10,18 „Psalm Hiskiasza, króla judzkiego, gdy był chory i wyzdrowiał ze swojej choroby: Rzekłem: W połowie moich dni muszę odejść, na resztę mych lat zostałem wezwany do bram krainy umarłych (SZEOLU). (…) Zaprawdę, zbawienna była dla mnie gorycz, lecz Ty zachowałeś duszę moją od dołu zagłady, gdyż poza siebie rzuciłeś wszystkie moje grzechy. Nie w krainie umarłych (SZEOLU) bowiem cię wysławiają, nie chwali ciebie śmierć, nie oczekują twojej wierności ci, którzy zstępują do grobu (do dołu). Żywy, tylko żywy wysławia ciebie, jak ja dzisiaj, ojciec dzieciom ogłasza twoją wierność.”

Izajasz 57: 9,10 „Schodziłaś także z olejkiem do Molocha i brałaś z sobą rozmaite maści, wysyłałaś swoich posłańców w dalekie strony i kazałaś im zejść aż do krainy umarłych SZEOLU. Chociaż byłaś zmęczona swoją długą wędrówką, jednak nie mówiłaś: Daremny trud. Odkrywałaś w sobie dość sił żywotnych, dlatego nie zaprzestałaś.”

Księga Ezechiela

Innym ważnym słowem jest hebr. GEBWER, co oznacza; grób, miejsce pochówku. W księdze Ezechiela mamy jeszcze kilka innych określeń miejsc przebywania zmarłych; oprócz SZEOLU, TEHOUM – otchłań, głębia, BOR - dół, cysterna, TACHTI - najgłębsza część ziemi.

Ezechiel 31: 15 -17 „Tak mówi Wszechmocny Pan: W dniu, gdy zstąpił do krainy umarłych (hebr. SZEOL), okryję otchłań (hebr. TEHOUM – otchłań, głębia) ciężką żałobą po nim, wstrzymam jej strumienie i zatamowane zostaną wielkie wody; Liban przyoblekę w szatę żałobną z powodu niego, i z powodu niego zwiędną wszystkie drzewa polne. Od huku jego upadku wstrząsnę narodami, gdy strącę go do krainy umarłych (hebr. SZEOLU),, do tych, którzy zstąpili do otchłani ( hebr. BOR - dół, cysterna) , i wszystkie drzewa Edenu, wyborowe i wspaniałe drzewa Libanu, wszystkie pojone wodą, będą się pocieszać w podziemiu ( hebr. TACHTI - najgłębsza część ziemi). Także one zstąpią z nim do krainy umarłych (hebr. SZEOLU),,, do tych, którzy zostali pobici mieczem; gdyż mieszkali w jego cieniu wśród narodów.”

Ezechiel 32: 18 „Synu człowieczy, narzekaj nad okazałością Egiptu i nad jego chwałą i wraz z córkami potężnych ludów zstąp z nim do podziemnej krainy ( hebr. TACHTI - najgłębsza część ziemi), krainy umarłych, (tego zwrotu nie ma w tekście hebrajskim i w KJV) do tych, którzy zstąpili do grobu ( hebr. BOR - dół, cysterna).”

Ezechiel 32: 19-21 „Nad kim górujesz wdziękiem? Zstąp, połóż się z nieobrzezanymi! Padną wśród pobitych mieczem; przygotowali obok nich łoże dla całego jego wojska. I odezwą się do niego z krainy umarłych (hebr. SZEOLU) najwięksi bohaterowie: Zejdźcie, ty i twoi pomocnicy, i leżcie wśród nieobrzezanych, pobitych mieczem.”

Ezechiel 32: 22,23 „Tam jest Assur i cały jego lud dokoła jego grobu (), wszyscy pobici, sami tacy, co padli od miecza. Ich groby (hebr. GEBWER – groby, miejsce pochówku), urządzono w najgłębszym dole (hebr. BOR – dół, cysterna) otchłani (tego zwrotu nie ma w tekście hebrajskim) , a jego lud spoczywa dokoła jego grobu (hebr. GEBWURA – grobowiec, miejsce pochówku); wszyscy pobici, sami tacy, co padli od miecza, którzy dawniej szerzyli postrach w krainie żyjących.”

Ezechiel 32: 26-29 „Tam jest Mesech i Tubal wraz ze swoim wojskiem dokoła jego grobu (hebr. GEBWER – miejsce pochówku),, sami nieobrzezani, pobici mieczem, którzy dawniej szerzyli postrach w krainie żyjących. Nie spoczywają z bohaterami, którzy niegdyś padli, którzy zstąpili do krainy umarłych (hebr. SZEOLU) w swojej wojennej zbroi; ich miecze położono im pod głowy, a ich tarcze na ich kościach, gdyż lęk przed tymi bohaterami panował niegdyś w krainie żyjących. I ty będziesz pogrzebany wśród nieobrzezanych, i legniesz wraz z pobitymi mieczem. Tam jest Edom, jego królowie i wszyscy jego książęta, którzy w swoich grobach (tego zwrotu nie ma w tekście hebrajskim i w KJV) zostali złożeni wraz z pobitymi mieczem; leżą z nieobrzezanymi, z tymi, którzy zstąpili do grobu ( hebr. BOR - dół, cysterna)”.

Ozeasza 13: 14 „Mamże ich wyzwolić z krainy umarłych (Z SZEOLU), od śmierci ich wykupić? O, śmierci, gdzież są twoje plagi, o, piekło (SZEOLU), gdzież jest twoja zaraza? Moje oczy nie znają litości.” Dlaczego w tym miejscu BW tłumaczy SZEOL jako piekło?

Amosa 9:2 „Choćby się przedarli do SZEOLU, wyciągnie ich stamtąd moja ręka, a choćby się wdrapali na niebiosa, ściągnę ich stamtąd w dół, a choćby się ukryli na szczycie Karmelu, wyśledzę ich tam i wyciągnę; a choćby się ukryli przed moimi oczyma na dnie morza, i tam nakażę wężowi, aby ich kąsał.” W BW jest tutaj jedno z trzech miejsc gdzie wyraz SZEOL nie został przetłumaczony.

Jonasz 2:2 „I modlił się Jonasz do Pana, swojego Boga, z wnętrzności ryby, mówiąc: Wzywałem Pana w mojej niedoli i odpowiedział mi, z głębi krainy umarłych (SZEOLU) wołałem o pomoc i wysłuchał mojego głosu.”

Habakuk 2: 5,6 „Ponadto, bogactwo jest zdradliwe. Oto jest człowiek, który ma rządzę mocy, a nie zaznaje spokoju. Jest chciwy jak SZEOL i nienasycony jak śmierć. Rości sobie prawo do wszystkich narodów i gromadzi dokoła siebie wszystkie ludy. Lecz wszystkie one zanucą o nim pieśń szyderczą i uczynią go przedmiotem przypowieści i przysłowia, mówiąc: Biada temu, kto gromadzi mnóstwo tego, co do niego nie należy, i przywłaszcza sobie wiele zastawów! Jak długo to potrwa?” W BW jest tutaj jedno z trzech miejsc gdzie wyraz SZEOL nie został przetłumaczony.

Występujące w języku hebrajskim słowo SZEOL jest bardzo różnie tłumaczone na język polski. I tak np. Biblia Wujka oddaje szeol jako piekło, a Biblia Gdańska jako grób. Różne słowa; grób, czeluść, przepaść, kraina umarłych, piekło, Słowo SZEOL występuje w Starym Testamencie około 70 razy i jest to raczej trudny do przetłumaczenia wyraz. Jest to termin bardziej filozoficzny, niż zwykły rzeczownik określajacy konkretne miejsce.  Dlatego uważam, że w naszych Bibliach  wyraz ten powinien pozostać nieprzetłumaczalny. W greckiej Septuagincie szeol został przetłumaczony jako Hades co, moim zdaniem niepotrzebnie połączyło ideę hebrajskiego SZEOL, z mitycznym greckim Hadesem.